Bugün gelinen noktada demokrasi ideali reel demokrasilerin yaşadığı bütün sarsıntılara rağmen "çözüm" sunma niteliğini koruyor. Üstelik ne sosyal bilimciler ne hükümetler ne de her düzeyden siyaset oluşturucular ulus-devlet ve modernitenin baş aktörü olan yurttaşın dışında yeni bir kamusal aktör üretebilmiştir. Yurttaşlığın ulus-devlet modeli içinde tanımlanan hukuksal-siyasi içeriğinden farklı aidiyet konum ve duyarlılık biçimlerini içine alacak şekilde sivileşmesidir.