Secde kulluğun en temel şeklidir ve insânın Allah karşısındaki hiçliğini/mahviyetini ifâde eden en anlamlı tavırdır. Secde kıyâm edip rükûya eğildikten sonra gittikçe küçülerek kendini Allah'a verişin/fenânın en son basamağıdır. Secde bir aşk ve yakınlık makâmıdır. Başka bir ifâde ile secde insânın en değerli duyuları kendinde toplayan yüzünü/vechini Allah'a teslimiyetin şükrün sevgi ve saygının en ileri aşaması olarak yere koymasıdır. Secde "Yalnız sana kulluk eder yalnız senden yardım dileriz" âyetinin tecellî ettiği bir tevhîd eylemidir. Secde bedenen alçalırken rûhen yükselmenin yani bir anlamda "mi'râc"ın başlangıç noktasıdır.
Secde "yok"luğun farkındalığıdır ve Allah ile kul arasında perdenin kalktığı andır. Secde insânın kendi varlığının bir vehim olduğunun idrâki ve yalnızca Allah esmâsının var olduğunun itirafıdır. Secde "Ezelî Ahd"e yani "Elest Bezmi"ne geri dönmenin adıdır. Secde yeryüzünü bize mescid kılan Allah ile bütünleşmek "Sâcid Mescûd Secde" bir olmaktır. Namazın secdesi alnı yere koymak gönlün secdesi ise hep Allah ile olmaktır.
Secde gece boyunca kendini Allah'a adayanların ve Rabblerinin rahmetini dileyenlerin alâmetidir. Secde "bilenlerle bilmeyenlerin bir olmayacağının" işâretidir. Secde kişinin "kendi kadrini" bilmesidir. Secde "Ahsen-i takvîm" yani en güzel kıvamda yaratılmış olan insânın kendi derûnundaki bu özellikleri keşfetmesidir. Secde Hz. Peygamber'in "el-Fakru fahrî" yani "Fakirlik övüncümdür" şeklindeki kutlu sözünün sırrına ermektir. Kısaca secde ancak secde edenlerin yaşayacağı bir yakınlıktır. Secdelerini "Ubûdiyyet mertebesinde ulûhiyyeti idrâke" dönüştürenlere selâm olsun...