Kalp için tefekkür ve tedebbür ederek  Kur'ân okumaktan daha faydalı bir ilaç yoktur. Bu selefin vazgeçmediği alışkanlıklarından biriydi. Hatta zaman zaman bir âyeti sabaha kadar dönüp dönüp okurlardı.

 Kur'ân hakkında tefekkür etmek de iki türlü olur. Âyetin üzerinde Allah'ın ne murâd ettiğini anlamak üzere düşünmek Allah'ın düşünme neticesinde kullarının neler yapması istediğini anlayabilmek.

Birincisi Kur'ân'ın delil bakımından düşünülmesidir. Bu da dinlenilen âyetlerin tefekkür edilmesi anlamına gelir. İkincisi açık deliller üzerinde düşünmektir ki bu da Allah'ın görülebilen âyetleri üzerinde tefekkür etmektir.

Bu nedenle Allah  Kur'ân'ı insanlar düşünsünler ve tefekkür etsinler diye indirmiş bununla amel etmelerini istemiş sadece kuru bir okuma yaparak onun gerçek hakikatinden yüz çevirmelerini istememiştir.

Kulluğun mertebelerine yükselmek ve Rabbine yaklaşmak isteyen kimsenin bu amacın gerçekleştirilmesi için Kur'ân-ı Kerim'in indirilmesindeki maksadı yerine getirmesi ve sahih Nebevi sünnete uyması gerekmektedir.  Bu da Kur'ân ve sünneti anlamak ve Hz. Peygamber'in (s.a.v.) sünnetine uyup amel etmek ile meydana gelir: "(Ey Rasûlüm!) De ki: Allah'ı seviyorsanız bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Çünkü Allah çok bağışlayan ve merhamet edendir." (Âl-i İmran 31)

Kur'ân-ı Kerim'in öğrenilmesindeki beş mertebenin açıklığa kavuşması adına bir araştırma ortaya koyduk. Bu beş mertebe şöyledir:

*  İşitmek

*  Tilavet etmek

*  Ezberlemek

*  Düşünmek

*  Amel etmek

Bugün Ümmet-i Muhammed Kur'ân-ı Kerim'i dinlemek okumak ve ezberlemek sureti ile Rablerinin kitabına yönelmiş Kur'ân hakları ve medreseleri düzenlemiş ve bu hususta büyük başarı elde etmiştir. Ancak bu başarı işitme okuma ve ezberleme mertebelerinde sınırlı kalmış üzerinde düşünme ve kendisi ile amel etme derecesine tam anlamıyla ulaşamamıştır.

Böyle bir çalışma hazırlamamın başlıca sebeplerinden bir tanesi de Kur'ân'ın düşünme ve amel etme mertebeleri ile alakalı pratiğe dökülebilecek bir menhecin olmayışıdır. Halbuki bu hususta sahâbenin izleri takip edilmeli Kur'ân'ı telakki etmede onların metotları uygulanmalıdır. Nitekim İbn Mes'ud (r.a.) şöyle demiştir: "Bizden birisi on âyet öğrendiğinde onların manalarını iyice bilip tanımadan ve amel etmeden başka bir âyete geçmezdi."[1]

Bundan dolayı Kur'ân-ı Kerim'in anlaşılması ve onunla amel edilmesinin kolaylaşması için bu çalışma fikri doğdu. Eser aynı zamanda bu konuda istekleri ve hırsları birbirinden farklı olan kimselere hitap etmektedir.

Değerli okuyucu kardeşim! Yüce Allah'tan bu eser vesilesiyle yazanı okuyanı öğreteni öğreneni faydalı kılmasını rızasına halis eylemesini niyaz ederim.

Eserin Hazırlanması: 

Eser Ehli sünnet vel cemaat menhecine uygun olarak Kur'ân-ı Kerim'in düşünülüp amel edilmesi üzerine alıştırmalar yapılması hakkında alanında tek sağlam kaynaklardan beslenmiş kapsamlı bir çalışmadır.

Mushâf'ı dört ana başlık altında incelemeyi uygun gördüm.

1. Yapmış olduğum alıntılar Ehli sünnet vel cemaat katında itimat edilen temel tefsir kaynaklarından oluşmaktadır. Her âyetin şerhinin sonunda kitabın ismi yerine müellifin ismini belirttim. Çalışmamdaki âyetlerin şerhi yaklaşık 15.000 adet içerisinden seçilmiştir. Bu şerhlerin bir sayfa içinde bir âyette üçten fazla olmamasına dikkat ettim.

2. Âyetler üzerinde düşünmeye kendini adayan kimseye yardımcı olması için sorular geliştirdim. 

3. Kur'ân üzerinde amel etmeye alışkanlık sağlanması için o sayfadaki âyetler içinden amel etmeye yönelik üç amel seçtim ve her amelin sonunda da çıkarım yapıldığı âyeti ekledim.

 4. Âyetlerden dersler çıkarıp bu dersleri maddeler halinde sıraladım.

 Düşünmeye sevk eden alıntılarda dayandığım tefsir kitapları şunlardır:

▶   Camiu'l-Beyan an Te'vili Âyi'l-Kur'ân  Taberî h. 110 Risale baskısı Beyrut 1420

▶   Mealimu't-Tenzil  Beğavî h. 516  Daru't-Taybe baskısı Riyad 1423

▶   el-Muharreru'l-Veciz İbn Atiye h. 542 Dki baskısı Beyrut 1422

▶    Zadü'l Mesir Fi İlmi't Tefsir Ebü'l-Ferec İbn Cevzî h. 597.

▶   el-Camiu li Ahkamil Kur'ân Kurtubî h. 656 Risale baskısı Beyrut 1427

▶    Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl Beydâvî h. 685.

▶   el-Camiu li Kelami İbn Teymiyye Fi't-Tefsir h. 728 Daru İbn Cevzi baskısı Demmam 1432

▶   et-Teshil li Ulumi't-Tenzil İbn Cuzey h. 742 Dki baskısı Beyrut 1425

▶   Bedaiu't-Tefsir İbn Kayyım h. 751 Daru İbn Cevzi baskısı Demmam 1427

▶   Tefsiru'l-Kur'âni'l-Azim İbn Kesir h. 774 Daru Nedha baskısı Beyrut 1417

▶   Nazmu'd-Durer fî Tenasubi'l-Âyâti ve's-Suver Bukâî h. 885 Dki baskısı Beyrut 1415

▶   Fethu'l-Kadir Şevkanî h. 1255 Daru'l-Fikir baskısı Beyrut

▶   Rûhu'l-Meâni Fi Tefsîri'l-Kur'âni'l-Azim ve's-Seb'i'l-Mesani Âlûsî h. 1270 Daru İhyai't-Turasi'l-Arabi Beyrut

▶   Mehasinu't-Te'vîl Muhammed Cemaluddîn Kâsimî h. 1332 Muhammed Fuâd Abdulbaki Daru İhyai'l-Kütübi'l-Arabiyye Kahire

▶   Teysîru'l-Kerimi'r-Rahman Sa'dî h. 1376 Mektebetü'r-Rüşd Riyad 1422

▶   Edvâu'l-Beyan Şinkıtî h. 1393 Daru'l-Fikir Beyrut 1415

▶   et-Tahrir ve't-Tenvir Muhammed et-Tahir İbn Âşûr h. 1394 Daru't-Tunusiyye baskısı Tunus 1984

▶    Eyseru't-Tefasir Cezairi h. 1424 Mektebetu'l-Ulûmi ve'l-Hikem Medine 

Bu Çalışmamdaki Amacım:

1. Allah'ın kitabını düşünme mertebesini ihya etmek 

2. Allah'ın kitabı ile amel etme mertebesini ihya etmek

3. Okullarda medreselerde üniversitelerde ve çeşitli kurum ve kuruluşlarda Kur'ân ile amel etme ve Kur'ân üzerinde düşünme menheci sunmak

4. Kur'ân üzerinde düşünme meselesine özel örnek ders grupları oluşturmada pay sahibi olmak

 5. Kur'ân ile ibadet edenlere yardımcı olmak Kur'ân'ı düşünmenin gayesinin Kur'ân ile amel etmek olduğunu vurgulamak Kur'ân'ı sağlam bir şekilde ezberlemeye ve kapalı kalan âyetlerin anlaşılmasına yardımcı olmaktır. 

Hamd b. Cem'ân el-Anzî

[1]     Taberî Tefsiri 1/44. Ahmet Şakir isnadın sahih olduğunu söylemiştir.