Kıyas ve akıl her iki delil temsilcileri tarafından yeni çıkan bir mesele hakkında "Acaba bu sorun nass döneminde meydana gelseydi Şari' tarafından hakkında nasıl bir hüküm verilirdi?" sorusuna cevap ararken geliştirdikleri ictihatî yöntemlerdir.. Kıyas temsilcileri "Çıkan meseleye bakalım bu meseleyle illet'te ortaklığı bulunup nassda hükme bağlanan bir mesele var mıdır? Eğer varsa nass'taki hükmün aynısını yeni meseleye de verelim raferans kaynağımız şahsi reyimiz değil nass olmuş olur."Akıl delili temsilcileri ise "Allah kendisini ve tüm ayetlerini ancak aklını kullananların anlayıp tasdik edebileceğini belirtmiştir. Ayrıca nass'ın iyi dediğine aklın da iyi dediği aklın iyi dediğine nass'ın iyi dediği; nass'ın kötü gördüğünü aklın da kötü gördüğünü anlıyoruz-görüyoruz. Bu sebeple biz aklı delil olarak alıyoruz. Çünkü iç ve dış hissiyattan korunmuş salim akıl bir şeyin iyi veya kütü olduğuna karar vermişse bu kararın aynı zamanda şer'in de maksudu olduğunu kabul ediyoruz." demekteler.