İmam En-Nesai
Amelü'l Yevm Vel Leyle
Peygamber Efendimiz (s.a.v.)'in Gece ve Gündüz Yaptığı Ameller ve Dualar
Tercüme: Bekir Şengün
Peygamberlerin Hâtemi Rasûlü Müctebâ Hz. Muhammed Mustafa'ya (s.a.v.) ve onun güzeller güzeli tertemiz âl'ine ve ashabına çokça salât ve selâm olsun. Amelül-Yevm vel- Leyle adındaki elinizdeki kitap Hz. Peygamber'in (s.a.v.) günlük dua ve zikirleri ile bu konudaki tavsiyelerini ihtiva eden İmam Nesâî'nin aynı isimli kitabının muhtasar bir hadis kitabıdır. Günlük hayatta Hz. Peygamber'in (s.a.v.) ibadet ve dualarını aynen uygulama arzu ve ihtiyacı erken sayılacak bir dönemde âlimleri Onun (s.a.v.) dualarını müstakil kitaplarda toplamaya sevk etmiştir. Müslümanları kendilerinin hazırladığı çoğu seçili birtakım dualardan kurtarmayı hedef alan bu tür eserler önceleri "Kitâbü'd-Duâ" "Kitâbü'z-Zikr" gibi isimler alırken sonradan "Amelül-Yevm vel-leyle" diye adlandırılmış ve klasik hadis kitabı tekniği içinde telif ve tasnif edilmiştir. Amelül-Yevm vel-leyle adına ilk defa III. yüzyılın sonlarında rastlanmaktadır. Daha sonra Nesâî (ö. 303-915) ve İbn Sünnî'nin (ö. 364-974) kaleme aldıkları aynı adlı eserler günümüze ulaşmış bulunmaktadır. Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed et-Talemenkî (ö. 429-1037) Ebû Nuaym el-İsfahânî (ö. 430-1038) Münziri (ö. 656-1258) ve Suyûtî de (ö. 911-1505) "Amelül-Yevm vel-leyle" adıyla eserler telif etmişlerdir. Adı el-Ezkâr olmakla beraber aynı konuları aynı tarzda ele alan Nevevî'nin değerli eserini de burada anmak gerekir. Ancak bunların içinde Nesâî İle talebesi İbn Sünnî'ye ait olanların bu tür içinde ayrı bir yeri ve önemi vardır. Nesâî'nin Abbasî kumandanlarından duası makbul bir kişi olarak tanınan Türk asıllı Bedrel-Hamâmî'nin (ö. 310-922) isteği üzerine telif ettiği eser iki talebesi İbnü'l-Ahmer ve İbn Seyyar tarafından es-Sünenü'l-kebîr'in bir bölümü olarak rivayet edilmişse de aslında müstakil bir kitaptır. Müellif Sünen'indeki metodunu bu eserinde de uygulamıştır. Kitabındaki raviler arasmda rivayetleri alınmayacak derece de zayıf olan kimse yoktur. Nesâî hadislerin senedlerini değerlendirmiş zaman zaman râviler arasında tercihler yapmış ve Hz. Peygamber'e ait olduğu kesinlik kazanan bütün evrâd ve ezkâr'ı toplamaya çalışmıştır. İlk defa onun tarafından kullanıldığı zannedilen "Amelül-Yevm vel-leyle" adını Hz.Peygamber (s.a.v.)'in; "Hanginiz bir gün ve gecede iki bin beş yüz kötülük işler?" Hadisinden almış olduğu tahmin edilmektedir. İnsanın hemen hemen her işinde sünnete uygun şekilde nasıl davranacağını gösteren eser sabah duası ile başlamakta eve girerken ve çıkarken alışveriş yaparken yatarken ve kalkarken namaz ve oruç gibi çeşitli ibadetleri ifa ederken neler söyleneceğini sevinç ve keder hallerinde çeşitli tabiat olayları karşısında nasıl dua edileceğini bütün ayrıntılarıyla anlatmaktadır. 1141 hadis ihtiva eden "Amelül-Yevm vel-leyle" üç ayrı yazmasından faydalanılarak Dr. Faruk Hamâde'nin tahkiki ile Beyrut'ta basılmıştır. Ayrıca Münzirî hadislerin senedlerini çıkarmak suretiyle eseri ihtisar etmiştir. Zehebî eserdeki hadisleri genel bir değerlendirmeyle ceyyîd olarak nitelendirmiştir. Türünün en güzel örneklerinden kabul edilen eser bazı müelliflerce fazla ayrıntılı bulunarak hadislerin senedleri çıkarılmak suretiyle ihtisar edilmiştir. Kimin tarafından yapıldığı bilinmeyen bir muhtasarı Süleymaniye Kütüphanesi'nde bulunmaktadır. Eser Haydarâbâd'da ve Kahire'de yayımlanmış Abdülkâdir Ahmed Ata tarafından hazırlanan kısmen tahkikli bir baskısı ise Mısır'da Neşredilmiştir.