20. yüzyıl biterken "bilanço"sunu nasıl çıkarmalı?
Olumlu ya da olumsuz akla ilk gelenler şunlar: Bilim ve teknikte hızlı ve çarpıcı ilerlemeler art arda iki dünya savaşı faşizm sosyalizmin kuramdan uygulamaya geçişi ve sonra da derin bunalımı "Üçüncü Dünya"nın ortaya çıkışı Avrupa gerilerken Amerika Birleşik Devletleri'nin hegemonyasını kurması küreselleşme demokrasi ve insan haklarının öne çıkması.
Bunlara başka gelişmeleri de ekleyebilirsiniz.
Tarihin yolu üzerinde bir geçiş noktası olan 20. yüzyılın insanlığın olumlu mirasına ekledikleri de oldu ekleyemedikleri de... Ama şurası açık: Yeni bir dünyanın aranışı içinde yürüdü sürekli. O aranış en azından bin yılın şu "büyük düş"ü adınadır: İnsanın insanca yaşayacağı bir dünya kurmak! Özgürlüğün eşitliğin kardeşliğin dünyası; savaşsız sömürüsüz bir dünya! 20. yüzyıl çok çaba harcasa da böyle bir dünya kuramadı; ama o "büyük düş" karşısındaki düşmanları daha da belirgin olarak gösterdi; kavramların uygulamaya geçerek içini doldururken aklın özgürlüğün insan haklarının ve demokrasinin hasımlarını sergiledi. Bu arada ufkumuzu zenginleştirerek gözlerimizi geçmişten geleceğe daha çok çevirdi.
Büyük bir yüzyıldır 20. yüzyıl cesur ve kahraman!